Ekonomia botërore po përjeton ndryshime të shpejta,transformime të gjithanshme, mbi të gjitha ajo po evidenton shndrrime të shpejta cilësore dhe shumë dimensionale të cilat e kanë bazën e tyre në zhvillimin e shpejtë të teknologjisë dhe të njohurive.
Shkak për këtë ristrukturim të ekonomive sigurisht u bë dhe nga mësimet që rezultuan nga kriza ekonomike globale e cila nuk ishte pa pasoja.
Sigurisht qe tranzicioni i gjatë i ekonomisë ka bërë dëmet e veta por ende mbeten problem sfidat e zhvillimit në mënyrë të veçantë shqetësimet që vijnë nga problemet sociale të cilat kanë tendencë të theksohen.
Nje rol negative në këtë aspekt ka luajtur dhe luan jo pak kriza politike që shpesh nuk duan ta pranojnë, por që në fakt ka ndikim të rëndësishëm në ekonominë tonë dhe pse jo edhe në ekonomitë e tjera të cilat kaluan tranzicion.Disa nga faktorët që kanë ndikuar në ekonominë tonë janë : marrdhëniet e brishta dhe aspak miqësorë të qeverisë me biznesin ku asnjeherë nuk konsiderohet partner,taksat e larta vertikale dhe shtrirë keq horizontalisht,zgjerimi i lirive ekonomike dhe reforma që rregullojnë këto tregje.
Levizjet demografike e pakontrolluar ka ndikuar dukshëm në treguesit makroekonomik dhe në zhvillimin e ekonomik e social në vëndin tonë.
Gjatë dy dekadave të fundit popullësia e vëndit tonë ka emigruar e migruar në mënyrë masive.
Sipas të dhënave të Bankës Botërore, rreth 20 % e popullsisë është shperngulur brënda vëndit, ndërkohë që mbi 25 % e popullsisë aktive të rritur të cilët kanë përfituar dhe tokë, jetojnë aktualisht në zona të mëdha urbane duke krijuar impakt negative në bujqësi, duke agravuar prezencën sociale për këtë kategori njerzish dhe 35 % e popullsisë aktive janë emigrandë jasht vëndit dhe kryesisht në Greqi,Itali e gjetkë.
Sipas raportit të Bankës Botërore rritja ekonomike duhet të reflektohet edhe tek të ardhurat e shtresave të ndryshme sociale.
Të ardhurat mesatare të një qytetari shqiptar janë shumë larg asaj të një qytetari të Bashkimit Europian dhe ky duhet të jetë edhe fokusi në politikat e hartuara ekonomike.
Për Banken Botërore fushat ku duhet të përqëndrohet vëndi ynë për të mbështetur rritjen ekonomike në periudhën afatmesme janë kapitali human , teknologjia e informacionit dhe e komunikimit, energjia dhe qeverisja përmes zbatimit rigoroz të ligjit pa folur për luftën kundër korrupsionit, krimit të organizuar, reduktimin e varfërisë e të tjera fenomene si këto.
Struktura dhe profili i varferisë ka ndryshuar duke thelluar varferinë jo vetëm në zonat rurale e verilindore por dhe në qëndrat e mëdha urbane.Kjo për arsye të nivelit lartë të papunësisë dhe mungesa e financimit për të përballuar këtë kategori popullësie.
Ndërsa deri para shtatë vitesh, trajtoheshin me ndihmë ekonomike rreth 151 mijë familje, aktualisht trajtohen vetëm 98 mij ose 53 mij familje më pak ç’ka do të thotë se kjo shtresë nuk ishte prioritet për qeverinë.
Klasa politike që qeverisi ka qënë relativisht mbrapa nevojave të zhvillimit perspektiv të vëndit.Kjo prapambetje e kësaj klase politike ka shkaktuar e nxitur përformancë të dobët të drejtueseve të lartë të administratës publike të cilët përveç të tjerave kanë vuajtur edhe pasojat e politizimit ekstrem të politikave të rekrutimit të militantëve të partisë në pushtet duke u bërë burim i rendësishëm në impaktin negative të ekonomisë.
Furnizimi i tregut të punës me kontigjente të dala nga “ reformat në arsim “ të diplomuar branda muajit madje dhe me master shkencor kanë krijuar probleme të mëdha, për shkak se ky kontigjent që nuk është i vogël në numër, nuk mund të përballojë dinamikën e zhvillimit ekonomisë në perputhje me ritmet e vëndeve ku duam të aderojmë,aq më tepër kur sot përballemi me mjaft probleme ekonomiko-financiare të krijuara nga qeveria që shkoi.
Fondi ekselencës i planifikuar nga buxheti i shtetit nga ku përfituesit ishin vetëm 42 studentë është një turp për shkak se janë me mijra që janë diplomuar në vënde perendimore dhe vazhdojnë të jenë të papunë dhe jashtë vëmëndjes së qeverisë ndërkohë që institucione të rëndësishme ndërkombëtare i afrojnë punë kësaj kategorie.Sigurisht që ka patur dhe probleme ekonomike të krijuara nga faktorë të jashtëm siç ishte ajo e krizës ekonomike globale e cila ndikoi ndjeshëm në ritmet e rritjes ekonomike në vëndin tonë.Krijimi i strukturave si Axhensia Shqiptare për Investime,Komiteti i Zhvillimit Ekonomisë, disa Agjensi të tjera si ajo e trajtimit kredive,turizmit, etj kanë qënë të paefektëshme për shkak se janë hallka burokratike të mbushur me njerëz të paaftë dhe pa arsimin e duhur.
Prioritetet e zhvillimit duhet të mbështeten në politika të qarta, duke përmisuar klimën e biznesit,përmisimin e infrastrukturës së biznesit,reduktimi i ekonomisë informale,përshpejtimi i proçesit të privatizimit të sektorëve që kanë mbetur,zhvillimi i metejshëm i sektorit banker,rritja e investimeve në sektorët e naftes e gazit, zhvillimi i shërbimeve portuale dhe aeroportuale, zhvillimi i sektorit energjetik etj.
Rënia e të ardhurave dhe e rritjes ekonomike, deficit i lartë buxhetor,borxhi publik, ulja e besimit tek investitoret,përkeqesimi i bilancit tregetar me jasht, mungesa e likuiditeteve, rënia e ritmeve të kreditimeve etj na bëjnë të besojmë se ekonomia shqiptare ka nevojë të ristrukturohet dhe prioritetet e zhvillimit të mos përcaktohen në këmbë por të jenë produkt studimesh nga njerëz të zotë që Shqiperisë nuk i mungojnë.Hapja e shpejtë e tregjeve, ç’vendosja drejt ekonomisë së orientuar nga shërbimet, ç’vendosja e popullsisë drejt qëndrave urbane, ulja e peshës specifike të bujqësisë në ekonominë e vëndit , nxitja e eksporteve drejt mallrave tradicionalë, zhvillimi i industrisë minerale dhe i turizmit dhe mjaft të tjera si këto mund dhe duhet të jenë disa nga prioritetet e zhvillimit ekonomik.
Tashmë është e qartë për këdo se buxheti i vitit 2014 nuk është prefekt dhe as i shkëlqyer.Ai u hartua në kushte tejet të veçanta ku përveç korrupsionit,abuzimit me fondet publike,privatizimeve të sektorëve strategjikë rentable dhe konçesionimit të ekonomisë të shëndetëshme,jo vetëm që nuk qenë atraktive për ekonominë dhe popullin por dhanë impute negative asaj.
Sikur të mos mjaftojë kjo u rrit borxhi në nivelet e papranueshme afër 70 % të PBB-së, që do të thotë se kësaj qeverie i mbetet të shkurtojë shpenzimet dhe të rrisë të ardhurat.E pra ky buxhet merr përsipër krahas zhvillimit ekonomik dhe reduktimin e krizës dhe borxhit publik.Sigurisht që mrekullia nuk do të ndodhë menjëherë dhe brënda vitit sepse do duhet së paku një mandate qeverisës për të rikuperuar dëmet e shkaktuara në mënyrë që Shqipëria të futet e sigurtë në rrugën e zhvillimit.
Botuar në gazetën Ballkan, e Hënë 30 Dhjetor 2013
