Në se shtrohet pyetja rreth elementëve të veçanta nga të cilat përbëhet një bashkësi shoqërore demokratike, arrihet domosdoshmërisht te thënia,
sipas së cilës demokracia është sundim i popullit.Të njëjtën gjë nënkupton edhe përkthimi nga greqishtja i fjalës demokraci.
Në çdo kushtetutë demokratike , gjëndet thënia sipas së cilës populli është bartësi i fundit i gjithë sovranitetit.Sipas saj, pushteti është i legjitimuar në mënyrë demokratike vetëm në rast se ai ka dalë nga vullneti i lirë dhe me miratimin e popullit.
Doktrina e sovranitetit të popullit hodhi poshtë pikpamjen tradicionale, sipas së cilës, mbretit apo princit i takonte pushteti për shkak të prejardhjes nga dinastia e tij e dhuruar nga zoti.Autoriteti shtetëror, në dinastinë e dhuruar nga zoti nuk vinte nga shoqëria, por nga kristalizimi,trashigimia dhe pikpamja fetare të dala nga fuqitë mistike dhe të themeluara sipas parimeve të cilat përjashtonin ndërhyrjen e qytetarit.Në këtë ndarje themelore të sunduesëve dhe të sunduarëve qëndron thelbi i antagonizmit mes demokracisë dhe monarkisë.
Ai që kërkon ti japë kuptim vullnetit popullit duke e marrë në konsideratë aktin e daljes në zgjedhje duke i bërë ato në këtë menyrë instrument vendimtar të konkretizimit të sovranitetit të popullit, së pari, duhet të parashtrojë disa kërkesa.Të zgjedhurit mund të lidhen me vullnetin e zgjedhësve vetëm nëse ata detyrohen të zgjidhen rregullisht në interval periodike kohore, për të marrë pëlqimin e zgjedhësve për punën e tyre në të ardhmen.
Të zgjedhurit, vetëm në këtë mënyrë detyrohen t’i respektojnë bindjet dhe interesat e zgjedhësve të tyre.
Përveç kësaj, populli zgjedhës duhet të ketë mundësinë e vertetë të zgjedhjes.Zgjedhja e atij duhet ti ofrojë alternativa të ndryshme të pavarura dhe personale.Listat me kufij të dhënë janë simptoma të diktaturës.
Në politikën moderne flitet shpesh për vullnetin e popullit pa qënë e qartë se ç’nënkuptohet saktësisht me këtë nocion.
Shpesh ngatërrohet koncepti i shumicës. Ajo nënkupton të mirat e përbashkëta ose më të mirën e mundëshme.
Përvoja ka treguar, se edhe shumicat gabojnë. Për këtë arsye është i nevojshem një sistem i tillë qeveritar, i cili nuk i shtyp, por i respekton pakicat dhe e përfill njëkohësisht vullnetin e shumicës, sepse ai më së shumti i ofrohet idesë së të drejtës për vetvendosje, duke respektuar domosdoshmerinë e bashkëjetesës.
Demokracia moderne nuk përfaqëson vetqeverisjen e popullit.Ajo sot mund të realizohet si qeveri e përfaqësuesëve te popullit, të dala nga zgjedhjet e përgjithëshme, të lira e të fshehta, të cilat marrin në këtë mënyrë detyrat të qeverisin dhe ta udhëheqin vëndin sipas vullnetit të shumicës përkatëse të forcave politiko-shoqërore të një kombi.
Eshtë e vërtetë që tek demokracitë duket sikur populli bën atë që dëshiron, por liria politike nuk konsiston të bësh atë që dëshiron pra është e kufizuar madje edhe në vëndet më të zhvilluara.
Në një shtet, apo në një shoqëri, liria mund të konsistojë vetëm në pushtetin për të bërë atë që duhet bërë dhe jo në të qënit i detyruar për të bërë atë që nuk duhet bërë.
Liria shfaqet në forma e kuptime të ndryshme në demokraci.Bie fjala liria fizike që konsiston në mungesën e pengesave materjale të çdo specie. Prandaj arrimë në përfundimin se mund të themi qiell i lirë,ajër i lirë, njeriu i lirë etj.
Thuhet se një popull është i lirë kur qeveriset nga ligjet që ai vetë ka dhënë.Pra liria politike duhet shoqëruar me lirinë fizike e më tej.
Liria intelektuale konsiston pikërisht në kapacitetin për të ushtruar lirisht vendimin, në ushtrimin e kapacitetit, për të arsyetuar në mënyrë diskutuese dhe duke argumentuar me mjete logjike.
Liria morale që sipas konceptit empirik të lirisë, do të thotë: unë jam i lirë,në se mund të bëj atë që dua, e me këto fjalë “ atë që dua “, liria është tashmë e përcaktuar.Liria është aftësia për të filluar vetë një seri ndryshimesh.Faktikisht, me fjalen “ vetë “ në kuptimin e vërtetë të saj, do të thotë pa shkaqe paraprijëse.
Demokracia është një nocion apo sistem që garanton disa të drejta.Të drejtat janë elementet më themelore dhe ndërtues të qeverisjes demokratike.Përshëmbull çdo qytetar, duhet të gëzojë të drejtën themelore për të votuar.Në Shqiperi kjo e drejtë është nëse nuk është mohuar në një mënyrë ose një tjetër, duke patur parasysh dhe mungesën e një infrastrukture rrugore moderne, ka hasur pengesa për tu ushtruar krejtesisht në mënyrë të vullnetshme.
Opinioni im për këtë çështje është se : qytetaret do ta gëzojnë plotësisht këtë të drejtë vetëm kur Shqipëria do të ketë një infrastrukturë moderne, në mënyrë që distancat dhe koha e udhëtimit të mos jenë pengesa për të marrë pjesë në aksione politike direkte siç janë votimet por edhe indirekte në forma të ndryshme dhe përfaqësuese.Megjithatë kjo nuk është definitive sepse tashmë janë shfaqur paratë si garanti i infrastrukturës zgjedhore që do të thotë edhe në se vlen si kandidat nuk mund të zgjidhesh në se nuk ke para.
Të sanksjonosh të drejtat vetëm përmes ligjit ose kushtetutës nuk mjafton.Te drejtat duhet të aplikohen në praktikë nga qytetarët.Nëse këto të drejta nuk aplikohen në praktikë, sistemi politik nuk është demokratik edhe pse qeveritaret mund ta konfirmojnë atë.
Në Shqipëri, shumë të drejta themelore duke u nisur nga mungesa e formimit arsimor, mungesa e informacionit, e infrastrukturës, vetëm mbeten thjeshtë të sanksjonuar në ligje dhe nuk gjejnë hapësira për tu aplikuar.
Në këtë rast jo vetëm që nuk kemi demokraci moderne, por mund të gjejmë forma primitive demokracie, ku tributë ose grupet e personave të mbyllur e të izoluar me botën nga kufijtë natyrorë, thjeshtë aplikojnë akoma asambletë si në Athinën e lashtë për të zgjidhur çështjet e përbashkëta mbi principin e barazisë në grup.
Pra në këtë rast kemi demokraci jo funksionale dhe për këtë shkak ajo është ireale.
Asgjë nuk mund të realizohet pa njerzit dhe asgjë nuk është e qëndrueshme pa institucionet.Kur kontinenti i vjetër, Europa, ishte në rrezik të zhdukej, njerëzit filluan të merrnin me seriozitet profecitë e ndryshme, në lidhje me vdekjen e kontinentit vjetër, per shkak të gjëndjes se vështirë që u krijua pas luftës dytë botërore.
Pikërisht atëhere u hodh ideja e “ unifikimit në diversitet “. Qëllimi, qysh atëhere ishte ndërtimi i institucioneve të cilat do të rikthenin ndikimin e Europës në politikën globale.
Sipas teorisë bashkëkohore politike, mbajtja e zgjedhjeve demokratike e pluraliste, është element, jo i nevojshëm, por,i domosdoshëm, i funksionimit të demokracisë, në një vënd.
Sot, pra, kultura politike renditet e para për shkak se është faktori kryesor që ndikon në formimin e identitetit politik të vëndeve.Në këtë kontekst qendrimet politike ndahen në autoritariste, barazie dhe respektuese.
Qëndrimi autoritarist nënkupton besimin e verbërt të qytetareve për pushtetmbajtësit, duke i konsideruar ato si të pagabueshëm, duke mos i dhënë llogari atyre që i kanë zgjedhur.
Qëndrimi parazitar, përmblidhet ne faktin se, qytetarët janë të bindur se çdonjëri nga pjestarët e tyre mund dhe është në gjendje të qeverisë vëndin.Edhe qëndrimi respektues, që konsiston në një përzierje të dy qëndrimeve të lartpërmëndura.
Kjo ndodh si rregull kur publiku nuk është konkret dhe i materjalizuar, por është vetëm një konstruksion i ndërtuar nga fjalimet demagogjike të kandidatëve që synojnë mbrojtjen me çdo kusht të pushtetit.
Sipas Linkolnit, demokracia është qeveri që i perket popullit, del nga populli dhe i shërben atij.
Pra demokracia nuk është vetëm një sistem idesh dhe parimesh mbi lirinë por përbën gjithashtu një sërë praktikash dhe mënyrash veprimi që kanë marrë formë në rrjedhën e gjatë, dhe shpeshherë të ndërlikuar të historisë.
Me pak fjalë, demokracia është institucionalizimi i lirisë. Mbi këtë bazë mund të përcaktohen parimet themelore të një regjimi kushtetues, të cilat i kanë qëndruar kohës, si edhe të drejtat e njeriut dhe barazia para ligjit, pa të cilat një shoqeri nuk mund të quhet demokratike.
Demokracia në vetvete nuk garanton asgjë.Ajo paraqet mundesi për të fituar, por edhe rrezik për të dështuar.Pra, në këtë mënyrë demokracia është thjesht edhe premtim edhe sfidë.
Xhozef Brodski, poet rus dhe fitues i çmimit nobël, ka shkruar : “ Një njeri i lirë nuk fajëson askënd, në qoftë se dështon”.
Kjo vlen edhe për shtetasit e një shoqerie demokratike, të cilët, përfundimisht, duhet të mbajnë përgjegjësinë për fatin e shoqerisë në të cilën kanë dashur vetë të jetojnë.
Botuar në gazetën Ballkan, e Shtunë 11.1.2014
