Është fjala për Njësinë numër tetë që kohë më parë pagëzohej me emrin “ Misto Mame “, më pas lagjia numër tre dhe sot me ndarjen e hartën e re administrative kjo lagje mban emrin e njësisë tetë.
Tirana e dikurshme shtrihej nga Akademija Ushtarake deri tek shallvaret apo sheshi kryesor të cilën e projektuan arkitektët e njohur italianë A.Basini dhe F.Fausto veç pallatit brigadave dhe disa veprave të tjera. Nga shallvaret e deri në kombinat të tekstileve u urbanizua pas viteve 1950.Kjo është arsyeja që edhe sot ajo pjesë e qytetit quhet Tirana e Re.
Tirana dhe tiranasit kanë patur rol mjaft të rëndësishëm në të gjitha periudhat historike. Baza ekonomike e saj ka qënë zejtaria dhe tregëtia. Ajo shquhesh si qëndër e njësi e rëndësishme ekonomike.
Kështu kishte një treg që aso kohe quhesh “ Pazari Vjetër “ ku thuajse çdo vit organizoheshin panaire tregëtie.Zhvillim kishin dhe transporti dhe komunikacioni,bujqësia etj. Gjëndja ekonomike e banorëve vlerësohesh optimale.Në Tiranë u ngrit flamuri i pavarsisë më 26 Nëntor 1912 për të vijuar më tej në Vlorë më 28 Nëntor 1912,qysh në ato kohë në Tiranë u organizuan shtatë kongrese tregëtare respektivisht në vitin 1922, 1924, 1925, 1928, 1930, 1932, 1934,1939.Vendimi më i rëndësishëm ka qënë krijimi i Odës së Tregëtisë me kryetar Omer Fortuzi, e para në llojin e vet në Shqipëri.
Sigurisht pjesë e rëndësishme e historisë së Tiranës ka qënë dhe njësia tetë.Vetëm objekte kulti me vlera të veçanta arkitekturore posedonte si njësi, gjashtë objekte si : Xhaminë e Stërmosve,Xhaminë e Kokonozve,Xhaminë e Bërxollëve,Xhaminë e Zajmit,Xhaminë e Medreses dhe kishën katolike të Anton Arapit, nga tetë objekte kultesh që kishte e gjithë Tirana.
Tirana është i vetmi qytet në Shqipëri që posedon 12 kala dhe mjaft monumente të tjera kulture.Bien në sy kalaja e Tiranës e ndërtuar nga njëri prej pasardhësve të themeluesit të Tiranës, Sulejman Pashë Bargjini më 1604,kalaja e Ndroqit e vendosur mbi një kodër që ka formën piramidale,kalaja e Prezës e vendosur mbi një shkëmb,kalaja e Petrelës,kalaja e Persqopit, kalaja e Lalmit,kalaja e Skënderbeut, kalaja e Shëngjergjit, kalaja e Tujanit,kalaja e Dorzit,Kulla e sahatit,varri i Kapllan Pashës,ura e Tabakëve,ura Brarit,Mozaiku i Tiranës, e mjaft monumente të tjera me vlera të mëdha kulturore dhe historike.Pikërisht këto pasuri të rralla e bëjnë këtë qytet më të vizituarin në Shqipëri nga mijra turistë të huaj.Jo vetëm kaq por në Tiranë shumë pranë Hotel Tirana tek hotel Minyri,u hap në vitin 1898 shkolla e parë shqipe dhe sot ajo mbrohet nga shteti dhe është monument kulture.
Sipas burimeve zyrtare njësia numër tetë ka 39,5 mij banorë ku rreth 26 mij janë tiranas autokton dhe diferenca prej 13 mij banorë të ardhur nga të gjitha viset shqiptare. Për shkak të mikpritjes dhe bujarisë që karakterizonte tiranasit, kjo lagje ka mirpritur mjaft banorë dibranë të ardhur në vitet 1913 dhe 1918, por dhe pas vitit 1990.
Tiranasit e kësaj lagjeje pse jo dhe të tjerët që banojnë në këtë njësi,dallojnë kuptueshëm nga të tjerat.Ajo ka nxjerrë mjaft figura të rëndësishme kontributi i të cilëve ka qënë vendimtar në të gjitha zhvillimet, ekonomike, politike, arsimore,kulturore të vëndit etj. Nuk gaboj po të them se këta njerëz i kanë dhënë tonin dhe ka lënë gjurmë të pashlyeshme jo vetëm për historinë e qytetit por dhe në Shqipëri.Pra ka qënë fabrikë e cila ka prodhuar me qindra sportistë,artistë,akedemikë e shkrimtarë, pa llogaritur këtu drejtues kryesorë në pushtetin qëndror e vendor.
Pra kjo lagje i ka dhënë Shqipërisë dëshmorë të luftës nazifashiste,intelektualë të shquar,njerëz të mëndjes e të penës etj.
A s’ ishin ata që dhanë jetën për çlirimin e qytetit si Sabaudin Gabrani, Shyqyri Ishmi, Hasan Çeliku, Misto Mame,Vojo Kushi, Abdulla Keta,Bilal Konxholli,Selaudin Konxholli,Siri Kodra, katër Dëshmorët, e mjaft të tjerë.
Disa nga yjet e kësaj lagjeje që dhanë aq shumë për sportin, artin, kulturën e për kombin qenë Panajot Pano, Fatbardh Deliallisi,Xhafer Merja, Gani Merja,Farije Hoti,Ymer Pampuri,Mehmet Pampuri, Zeqir Fishta,Kujtim Shehu, Ermira Dingu,Diana Mata,Gëzim Kasmi,Kujtim Kasmi,Bujar Kasmi,Edi Moja,Nuri Bylyku,Burhan Berisha,Shaqir Fuga,Bilal Agalliu,Sali Hima,Muhamet Përmeti,Xhemal Qarri,Ben Jorgoni, Ela Tase,Leonard Tase,Shaban Uka,Agron Tafilica,etj.Për artin e kulturën Sali Shijaku,Sadik Kaceli,Burhan Kaceli,Maks Velo,Hasan Reçi,Mihal Popi, Skënder Sallaku,Met Bega,Xhemal Myftiu (Kaçia), Fadil Kujovska,Vasillaq Vangjeli,Skënder Kraja,Fiqiri Kraja,Hazmi Kraja,Ramazan Zyberi,Mustafa Zyberi,Afsa Zyberi,Irma Zyberi,Rexhep Demetja, Besim Zekthi,Dorian Nini, Lili Tafaj, Limoz Disdari,Besim Jazexhiu,Jorgo Papinxhi,Gëzim Kaceli,Aleksandër Lalo, Agim Krajka,Sali Brari,Agron Aliaj, Tedi Papavrami etj , që të gjithë të nderuar me titujt më të lartë të shtetit shqiptar.
Jo vetëm kaq, por bien në sy dhe një elitë e tërë intelektualësh, shkrimtarësh e mjekësh të cilët spikasin me veprat e ndritura e humane të tyre si Eqerem Çabej, Zihni Sako , Skënder Jasa,Ibrahim Dalliu,Ardian Klosi,Faik Ballanca, Abedin Preza, Tefta Xheka, Agim Ishmi, Doktorët Paparisto,Jorgoni e Papavrami, Muzhak Kosturi,Pjerin Radovani,Bardhyl Peshkopia,Agron Islami,Isuf Kalo, Skënder Kosturi,Sazan Gabrani,Shefqet Ndroqi, Ahmet Pazari,Krenar Preza,Vangjel Prifti,Muhamed Basha, Ilir Teneqexhiu,e mjaft të tjerë.Kjo lagje ka kontribuar dhe në politikë dhe ka nxjerrë mjaft politikanë e Ministra si dhe drejtues kryesorë në shërbimin ekzekutiv.Një kontribut të vyer banorët autoktonë të kësaj lagjeje dhanë dhe për ndryshimin e sistemit dhe konsolidimin e demokracisë e shtetit ligjor.
Pra jam i sigurtë që kam harruar të përmënd mjaft emra të mëdhenj po kjo për arsyen e thjeshtë se janë një ushtri e tërë personalitetesh që ka lindur e rritur kjo njësi bashkiake, ndaj ju kërkoj ndjesë emrave të shumtë që i mungojnë kësaj liste.
E veçantë por e rëndësishme të thuhet që në këtë lagje përgjithësisht familjet pothuajse nuk dallojnë shumë mes tyre,kanë shumë pika të përbashkëta,nuk ka plangprishës,nuk kanë bërë burg asnjë qytetar dhe nuk kanë shkelur ligjin asnjë, bile edhe kur atyre i janë bërë padrejtësi.
Tashmë ka ardhur koha të kujtohen puna dhe vepra e tyre.Për këtë duhet të ndjejmë përgjegjësi të gjithë sepse ja kemi detyrim.Vlen të thuhen lëvdata e fjalë të mira për njerëz të cilët kanë promovuar ekspozita fotografike me njerëz që janë përkushtuar dhe kontribuar lagjes, qytetit pse jo dhe kombit shqiptar.Këto e të tjera aktivitete e ekspozita duhet të organizojnë edhe njerëz të tjerë të kësaj njësie siç ishte dhe kampionati i minifutbollit njësisë numër tetë “Tirana zëmra e Shqipërisë “ apo ekspozita “ njerzit që i bëjnë nder Tiranës “ Bie në sy një grup të rinjsh të cilët kanë marrë përsipër të promovojnë vlerat e kontributet e qytetarëve të kësaj njësie të cilët me punën e tyre kanë lënë gjurmë në historinë e qytetit e më tej.Kjo nismë duhet përshëndetur.Me sa duket kjo njësi vazhdon rrugëtimin në të njëjtat gjurmë.Kontribut jo të vogël jep dhe shoqata Tirana e cila promovon vlerat e vërteta të tiranasve autokton dhe roli historik i tyre në të gjitha etapat.
Sigurisht që banorët e kësaj njësie kanë dhe halle të cilat kanë qënë dinamike. Pra papunësia është e dukëshme por dhe fukarallëku gjithashtu.Kjo është e përbashkëta që këta banorë kanë aktualisht mes tyre.
Ka nga ata familje që marrin ushqime me lista sepse nuk përballojnë koston e jetesës, të tjerë nuk kanë mundësi të paguajnë ujin,dritat,telefonin dhe taksat e tjera vendore,por ka dhe nga ato qytetarë që vdesin dhe të gjitha shpenzimet ja heqin banorët e lagjes, siç qenë dy rastet e fundit të paradokohe. Kjo është e vërteta dhe gjëndja ekonomike e banorëve të kësaj lagjeje.
Këto njerëz e personalitete të cilët ende jetojnë nuk duhet të rrinë indiferent por duhet të flasin përballë problemeve të shumta që ka sot shoqëria shqiptare.Ajo ka nevojë për zërin e tyre.Demokracia si dhe ekonomia është në rrezik e në krizë dhe jeni pikërisht ju që duhet të merrni përgjegjësi e ta nxirrni vëndin nga ky batak.
Pra qytetarët e kësaj lagjeje tashmë janë bërë pesimistë për atë që ndodh dhe atyre tashmë ju ka mbetur vetëm shpresa, të shikojnë nga e ardhmja.Ata të gjithë pronarë, të gjithë të varfër,dhe nuk u kthehet prona,ju bëjnë mbivendosje pronash dhe as kompensim nuk kujtohet njeri tu japë.Pra atyre nuk u ofrohet i njëjti shans për të jetuar siç jetojnë njerzit e pushtetit.
Kur bisedon me to, ato çiltër të thonë se përfaqësuesit e qeverisë, dhe ato të qeverisjes vendore vijnë në lagje sa herë që ju duhen vota dhe kësisoj banorët, njëherësh dhe zgjedhësit zonal mendojnë ta administrojnë ndryshe votën e tyre në zgjedhjet e ardhëshme.
E pra kjo është lagja e varfër që shkroi histori suksesi ndaj me modesti kërkojnë nderim vlerash e kontributesh por ama me përmbajtje dhe shpresë.
Botuar në gazetën Ballkan, e Mërkurë 8 Janar 2014
