Krijimi i politikave të përshtatshme në lidhje me emigracionin dhe statusin që duhet të ketë kjo diasporë ka një rëndësi të veçantë për nxitjen e rritjes ekonomike dhe zvogëlimin e shpërpjestimeve makroekonomike në Shqipëri.
Nëpërmjet zbatimit të politikave të tilla, diaspora do të mund të kontribuonte në mënyrë më efikase në ngritjen e kapitalit njerëzor dhe financiar,në rritjen ekonomike dhe në krijimin e vëndeve të reja të punës aq të domosdoshme në situatat që kalon sot ekonomia shqiptare.
Me anë të këtij shkrimi synoj të analizoj sfidat dhe mundësitë reale për përmisimin e gjëndjes ekonomike dhe roli që ka diaspora në këtë çështje.Në këtë mes janë me rëndësi të shifen madhësia dhe profili social – ekonomik i diasporës,kontributi i saj i deritanishëm përmes remitancave, investimeve, kontributet në furnizimin e mallrave të konsumit,në turizëm,politikat që duhet të zbatohen në mënyrë që të rrisin ndikimin dhe kontributin social,njerëzor dhe financiar të diasporës, si dhe politikat e përshtatshme të emigracionit që do të ishin konsistente në kushtet e tanishme social-ekonomike, si dhe me zhvillimet e pritura gjatë proçesit të liberalizimit vizave,dhe në tregun e punës saj.Edhe pse ndodhi me shumë bujë ai proçes jo vetëm nuk ndikoi pozitivisht por i detyroi shqiptarët të shpenzojnë edhe ato pak kursime që kishin.
Në Shqipëri asnjë organizatë qeveritare ose joqeveritare nuk ka marrë përsipër të bëjë ndonjë sontazh se sa shqiptarë janë në emigracion, ç’bëjnë ata atje dhe ç’nevoja kanë,sa me arsim dhe paarsim,sa me universitete,mastera dhe doktoratura,sa vdesin e sa lindin,sa vuajnë skamjen,papunësinë dhe varfërinë njëherësh etj.
Megjithatë nisma e qeverisë së shkuar për regjistrimin e popullsisë pavarsisht diskutimeve që ha përkatësia fetare, duhet përshëndetur sepse ne ende nuk dimë sa emigrantë kemi.Ky regjistrim pati mjaft të meta sepse nuk merrte pësipër regjistrimin e fëmijëve tanë me studime jashtë, madje dhe vizitorët e përkohëshëm jashtë vëndit nuk i regjistronte.
Sipas burimeve zyrtare janë mbi dy miljon në emigracion; mbi 500 mij në Greqi, 200 mij në Itali, dhe diferenca në Angli, Francë, Spanjë, Belgjikë, SHBA, Kanada , e gjetkë.Por komunitete të vogla ka në Bullgari, Rumani, Austri, Gjermani,Australi,Izrael,Rusi,Zelandën e Re e deri në Kinë, Malajzi e në Afrikën e Jugut dhe pa llogaritur këtu shqiptarët në Tuz, Ulqin, Strugë, Kumanovë, Gostivar, Tetovë, Kosovë,Luginën e Preshevës dhe Turqi.
Natyrisht kur bisedon me shqiptarët e mërguar e kupton shumë thjeshtë pakënaqësinë e tyre jo vetëm me mungesën e përkujdesjes që ka shteti amë por dhe me ritmet e zhvillimit, investimet, papunësinë dhe plagët e reja e të vjetra që ka Shqipëria.
Atyre ende do tu duhet të ndihmojnë familjet e tyre me para për shkak të nivelit të ulët të asistencave,ndihmës ekonomike,pagesave të papunësisë dhe pagave apo pensioneve mjaft të ulta që ekzistojnë në vëndin tonë.Ky është shkaku që shqiptarët vazhdojnë të vuajnë atje dhe këtu për shkak të problemeve sociale që ato kanë.
Aktualisht të jemi të sinqertë qeverive shqiptare i kanë munguar gjithmonë politikat e zhvillimit lidhur me emigrimet.Mungesa e vëmëndjes lidhet me papunësinë e lartë që shkon deri 40 % dhe kjo është një arsye që qeveria pomponte liberalizimin e vizave që të mund të shfryejë.Pra kemi një potencial të lartë emigracioni.
Rreth gjysma, pra grupmosha 20-35 vjeç kanë tendencë për emigrim.Motivi i emigrimit është situatë ekonomike në familjet e tyre.Kjo mund të vështirësohet nëse kushtet për rritje ekonomike në krijimin e vëndeve të reja punës nuk përmisohet në mënyrë substanciale.Në këtë situatë, krijimi i kushteve për emigrim dhe punësim të organizuar ose jo, sidomos në vëndet e Bashkimit Europian, është bërë çështje urgjente.Kjo është dhe arsyea e rendjes së qeverisë drejt integrimit në Bashkimin Europian, ndryshe nuk ka gjasa ti shpëtojë plagëve të mëdha që janë krijuar në shoqërinë shqiptare.
Në lidhje me këtë çështje nuk ka asnjë studim se me largimin e brezit të ri,sa shkon mosha mesatare e aftë për punë, kush brez do të përballojë sfidat dhe nevojat e zhvillimit vëndit dhe a do të përfshihet Shqipëria në virozën e vëndeve të tjera që kërkon fuqi puntore për shkak të plakjes që tashmë po kthehet në fenomen.
Mungesa e besimit dhe vrasja e shpresës jo për ato që kërkojnë një copë bukë, por për ato që kërkojnë të investojnë dhe të ndryshojnë vëndin e tyre,është bërë shkak që biznesi i fuqishëm të investojnë paratë etyre jasht vëndit.Madje nga burimet e informacionit bankar bëhet me dije se miljiona euro kanë dalë nga Shqipërisë drejt vëndeve të tjera.
Një ditë takova dikë që kish blerë 75 hektarë tokë në Kolumbi, e kish mbjellë me kafe dhe kish punësuar 600 njerëz dhe ishte më i kënaqur që punonte atje.Një tjetër ka blerë fabrikë çorapesh në Stamboll,tjetërkush ndërton pallate në Sofie sepse këtu nuk jepen leje ndërtimi, një tjetër prodhon konjak Skënderbeg në Bukuresht etj.Sigurisht që globalizmi ka pjesën e vet të diskutimit por në këndvështrimin tim ne shqiptarët dalim më të humburit.Të tillë numërohen qindra dhe investimet e bizneseve të tyre kapin vlerën mbi dy miljard dollarë.
Përse kështu ? A do duhet që këto investime ti drejtojë qeveria me politikat e tyre ? Pse nuk hartohet një ligj si gjithë vëndet e tjera që të disi-plinojë investimet në vëndet e huaja, apo jemi vënd i pasur ?
A ka ardhur koha të ngrëmë një Ministri Diaspore ? Ministria e Integrimit është plotësues i Ministrisë Punëve të Jashtëme ?... Pra duket se ka një dublim funksionesh e detyrash.Në këtë kuadër marrja e masave për administrimin e kontributit të diaspo-rës në zhvillimin ekonomik dhe social në kushtet e sotme mendoj se do të ishin :
- Ngritja e një agjensie e cila të promovojë investimet që ka nevojë Shqipëria dhe mundësitë,hapësirat dhe lehtësirat që krijon në këtë rast qeveria jonë.
- Të shqyrtohet qëndrueshmëria e themelimit të fondeve investive të disaporës, si mënyrë e koncentrimit të burimeve të investimeve të shqiptarëve jashtë vëndit, të cilat janë të interesuar të kontribojnë në zhvillimin, njëkohësisht duke siguruar përfitim më të mirë nga investimet e tyre.
- Të mbështetet komunikimi më i mirë midis biznesmenëve që operojnë jashtë vëndit me strukturat e ngritura për këtë qëllim të qeverisë shqiptare.
- Do të duhej të krijohet një bazë e të dhënave që do të përfshinte bizneset shqiptare në diasporë.
- Të ndërtohet një bazë e të dhënave që do të përfshijë potencialet njerëzore e intelektuale të diasporës ( janë qindra në mos mijra të rinj që kanë përfunduar studimet e larta në universitetet më të mira të botës dhe nuk afrohen nga institucionet qeveritare sepse shikohen me xhelozi) sepse deri tani Ministria e Arsimit nuk e ka bërë dhe s’ka ndërmënd të merret me këtë çështje përveç disa njëhsime diplomash që bën sikur të ishin liçenca.
- Eshtë e nevojshme veçanarisht të bëhen përmisime dhe programe konkrete të përqëndruara në pritjen më të mirë të emigrantëve të disaporës gjatë vizitave të tyre në Shqipëri,veçanarisht gjatë pushimeve verore se deri tani i kemi pritur me gjoba.
- Të stimulohet e përkrahet shërbimi ndaj emigrantëve për pasaporta e karta identiteti dhe ky shërbim të jetë prioritar dhe i pa kushtëzuar për ta dhe jo siç ndodhi në fund të vitit me zvarritjen e këtij shërbimi.
- Ministria e Arsimit duhet të ndërhyjë e analizojë mundësitë dhe përkrahjen e arsimimit të gjuhës amëtare për fëmijët e emigrantëve që gati po asimilohen.
- Të sigurohet e drejta mbi nënshtetësinë e dyfishtë për emigramtët shqiptarë sidomos në ato vënde ku detyrojnë shtetasit tanë të heqin dorë nga shtetësia shqiptare siç është Gjermania,Austria e ndonjë vënd tjetër.
Diaspora mund të përshpejtojë dhe të ndihmojë transferimin e teknollogjisë.Kjo reflektohet te një pjesë e veçantë e diasporës në industritë me teknollogji të lartë në shumë vënde.Përveç kësaj,diaspora mund të përmisojë edhe praktikat e biznesit dhe të marketingut.Ligji Shqipëria një euro nuk u bë për shqiptarët dhe as ishin qëllim ata.I vetmi përfitues i tij ishte Fazllic e ndofta ndonjë tjetër.
Për më tepër, diaspora mund të ketë rolin e ambasadorëve të vullnetit të mirë për shtetin amë.Kjo padyshim do të rrisë reputacionin e produkteve dhe shërbimeve të Shqipërisë.
Në kontekstin e efektit potencial monetar, remitancat mund të jenë të rëndësishme për të përmisuar kushtet e marrjes se kredive nga jashtë të një kombi.Për më tepër, disa shtete ( por edhe disa kompani ) emetojnë obligacione të diasporës, të cilat janë instrumente financiare për të rritur rezervat në valuta të forta – konvertibile nga diaspora e saj.
Obligacionet e shqiptarëve ende nuk përdoren gjërësisht, megjithatë disa shtete kanë pasur sukses të konsiderueshëm në akumulimin e kapitalit në këtë mënyrë.
Një karakteristikë e dukëshme e obligacioneve të diasporës është që ato janë afatgjatë dhe si të tilla mund të përdoren për të financuar investime.
Dy rastet më të suksesëshme janë Izraeli dhe India.Izraeli përdor këtë instrument huazimi për të financuar investime për nevojat e vëndit dhe për të administruar lidhjet me diasporën e vet.
Në 30 vjetët e fundit Izraeli ka mbledhur mbi 25 miljard dollarë në këtë mënyrë.Nga ana tjetër, India ka përdorur këtë instrument për mbështetje të bilancit të pagesave, duke mbledhur në këtë mënyrë mbi 11 bilionë dollarë që nga viti 1991.Në rastin e emigrimit të përhershëm, vëndi humb përgjithmonë përfitimet direkte nga aftësitë dhe puna e një emigranti.
Në përgjithësi , kjo humbje është më serioze atëhere kur kapitali human i emigrantit është në nivel më të lartë , duke përfshirë edukimin, përvojën, shëndetin, dhe pjesën e mbetur të ciklit punës.
Nga Institucionet Shqiptare nuk është bërë asnjë anketë e cila të tregojë lidhjet e forta të emigrantëve me vëndin e tyre, Shqipërinë, në se kanë ndërmënd të kthehen në shtetin amë ose jo dhe sa.Askush pra nuk ka bërë asnjë prognozë se si do ti vejë halli kësaj pune.
Eshtë e qartë dhe fare e sigurtë që shumica e tyre në kushtet e kësaj politike,do të kthehen pensionistë dhe kjo për shkak të lidhjeve të forta familjare që mbizotërojnë shoqërinë shqiptare, rol ky që sa vjen e venitet.Duke marrë parasysh këtë fakt,potenciali i të kthyerëve për të kontribuar,sidomos në aspektin e kapitalit human, është relativisht i vogël edhe për shkak të kohës së shkurtër.
Duke u nisur se shumica dërmuese e emigrantëve, kjo dhe nga hulumtimet, kanë pakënaqësi nga mënyra se si i trajton shteti dhe qeveria amë, se shumica e tyre janë të interesuar të investojnë në Shqipëri , por nuk u krijohen kushte,pra është e nevojshëme dhe imperative të rritet e forcohet Ministria e Punës në funksion të plagëve që ka shoqëria shqiptare dhe objektivave, ose të krijohet Ministria e Disaporës që e kanë mjaft vënde, ndryshe Shqipëria do të ballafaqohet me vështirësi dhe probleme serioze të cilat nuk do të mund ti zgjidhë kurrë.Ky fenomen do të krijojë një hemoragji efektet e së cilës ekonomia shqiptare do ti ndjejë menjëherë.Por jo vetëm kaq, efektet do të shtrihen në gjërësi e thellësi pra në të gjithë sektorët, arsim ,shëndetësi, shërbime etj , ndaj qeveria duhet të merret seriozisht me këtë çështje që lidhet me ardhmërinë tonë dhe brezave që do të pasojnë.Studimi i këtyre fenomeneve nuk kërkon vetëm angazhimin e qeverisë por dhe të gjithë organizatave jo fitimprurëse e shoqërisë civile, por dhe të gjithë atyre që vërtet e duan Shqipërinë.
Botuar ne gazeten amerikane ''illyriapress'' me 3 korrik 2014.
